* De tumulus van Gutschoven

Cultuur opsnuiven tijdens een verblijf op ‘t Wijngaardhof … het kan! Op amper 1 km van de hoeve ontdek je al dat hier vroeger echte Romeinen gewoond en geleefd hebben. De tumulus van Gutschoven – een Romeinse grafheuvel – is daar een stille getuige van.

Je wandelt het pad af tussen de perenboomgaard achter de boerderij. Je slaat rechtsaf en loopt nog ongeveer 700 m, tot aan dit informatiebord.

50 m verder zie je de tumulus van Gutschoven. Hij stelt op het eerste gezicht niet veel voor. Je ziet maar een grote hoop aarde, begroeid met gras en hier en daar wat veldbloemen. Maar hij heeft wel een historische waarde.

Foto genomen door gast Bart Walgraeve

In juli 2012 logeerde Hilde op onze hoeve. Zij vertelde dat zij en haar moeder Jenny in 1985 een bezoek brachten aan het Gallo-Romeins Museum (GRM) in Tongeren. Ze waren gefascineerd door de Romeinen … en de archeologie in het algemeen. Het museum is ondertussen van een klein oud pand naar een nieuw en eigentijds gebouw, in het centrum van Tongeren, verhuisd. Op nog geen 12 km van ’t Wijngaardhof. Het is onlangs uitgeroepen tot een van de mooiste musea in Europa!

In het museum kon je in Hildes en Jenny’s tijd ook al grafgiften (wat huisraad zoals aarden potten, juwelen, en de grafurne met beenderresten) bekijken, die in tumuli rond Tongeren waren gevonden.

Hilde en Jenny vernamen tijdens hun bezoek aan het GRM dat er op dat eigenste ogenblik opgravingen bezig waren aan de tumulus in Gutschoven. Als de bliksem stapten ze in hun auto en reden ze richting de grafheuvel. Zonder gps was dat in die tijd geen sinecure. Daar kunnen rondlopen in een opengegraven tumulus en nog enkele fragiele stukjes beenderen en potten kunnen zien die honderden jaren in de grond verstopt waren … zij ervoeren het als een uitgelezen en tegelijk bijzonder moment. Wat ze net zagen in het museum werd nu zo tastbaar! Hilde noemt het nu nog altijd een mystieke ervaring.

In de tumulus van Gutschoven vonden ze wat later verbrande beenderen van een vrouw, een glazen urne en een uitgebreid tafelservies.

Hilde liet mij een briefje achter en bezorgde me ook enkele foto’s. Je ziet Hilde (met rok) en haar moeder (met jeansbroek).

Zelf heb ik nog een foto van de opgraafwerken. De bron van deze foto kan ik helaas niet meer opsporen.

Op deze foto herkennen we vooraan links Willy Van Vinckenroye. Hij leidde toen het archeologisch onderzoek. Naast hem zit André Vandevorst. Hij assisteerde Willy en fungeerde als tekenaar op de opgravingsite. De collectie vooraan op deze foto kun je nu bekijken in het www.galloromeinsmuseum.be

Met dank aan de Patrick Mathei (medewerker in het GRM) voor het opzoekwerk. Ik zocht ook een contactnummer van André. Tot mijn verbazing bleek André mij zelfs te kennen. Hij verleent graag zijn medewerking aan dit unieke verhaal, waarvoor mijn dank.

Op 12 september 2017 vernamen we via de krant Het Belang van Limburg dat er kunstzinnige plannen zijn voor tumuli, o.a. deze van Gutschoven. En ja hoor, de provincie Limburg wil de waardevolle geschiedenis van de tumuli van Gutschoven, en Vechmaal, niet verloren laten gaan. Op 23 januari 2020 vond een workshop plaats in het gemeentehuis van Heers. Mensen met een hart voor cultuur konden goede ideeën – of een duidelijke mening – omtrent de toekomst van beide tumuli aanbrengen.

Mijn tumulusverhaal krijgt nog een vervolg …

In de zomer van 1997 ging het er anders aan toe … Toen klom de familie Verbelen uit Antwerpen boven op de tumulus. Die culturele uitstap vond dagelijks plaats. En boven op een Romeinse grafheuvel smaken ijsjes nu eenmaal lekkerder … Ook de zon zien ondergaan van op die plek … het had iets magisch.

Nu is het verboden op de grafheuvel te klimmen, want hij is een beschermd monument. Jammer dat we deze bijzondere momenten niet meer kunnen/mogen beleven. Ik koester wel de mooie herinneringen.

Anno 2017 reed ik met de gocart – kleindochter Andrea achterop – naar de tumulus. Schattig, als een kind van 2 jaar zegt: “Já, moeke, we gaan naar de túmúlús!” En ze neuriet … Die momenten maken me blij, en gelukkig!

Op 26 januari 2020 maakte ik – weer samen met mijn kleindochter, die ondertussen al 5 jaar is – een testrit met de bakfiets … naar de tumulus. Het bakfietsproject kwam tot stand in samenwerking met de provincie Limburg. Ik voel mij hier – op deze picknickweide – verbonden met mijn provincie. En de tumulus … die blijft voor mij bijzonder!

Er is nog iets … Als ik hier op dit bankje zit, kijk ik niet alleen naar de tumulus, maar ook naar de vele fruitbomen die ik passeerde. Mijn man, Jos vertelde me dat een volwassen boomgaard gemiddeld 20 000 kg CO2/ha absorbeert … De plantages rond de hoeve absorberen 700 000 kg CO2. En 20 000 ha fruitbomen – in België – absorberen 400 000 000 kg CO2.  In tijden van woelige discussies rond het klimaat kan dit tellen! Jos vervolgde: “Door de (aanhoudende) crisis in de fruitsector zal weldra het aantal fruitbomen drastisch dalen”.

* Het bakhuis

’t Wijngaardhof is een beschermd gebouw. Onze hoeve heeft ook een eeuwenoud bakhuis. Het was aan restauratie toe. In samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed stelde ik het restauratiedossier op. De werken startten einde 2015. In de lente, zomer en herfst van 2016 werd het bakhuis opnieuw in zijn oorspronkelijke vorm gemetseld. Of anders gezegd … in zijn volle glorie hersteld! Of toch bijna helemaal.

De restauratie verliep niet altijd van een leien dakje. De onderste stenen waren erg poreus en bijna allemaal aan vervanging toe. En zo’n bakhuis heeft dikke muren … Een aantal elementen bleven behouden: de ramen en de deur, enkele oude balken, de dakpannen en de benedenvloer. Kapotte stukken van de vloer werden weggenomen en terug betegeld met natuurstenen die ooit ergens op deze boerderij hebben gelegen.

De overige restauratiewerken, o.a. aan de bakoven zelf, komen op een latere datum aan de beurt.

Op de foto links zie je de binnenkant van de oven. De foto rechts toont een ontspanningsmoment tijdens de restauratiewerken.

Als je in dit bakhuis zit, voel en ervaar je hoe onze voorouders leefden en werkten. De eenvoud en tegelijk die oude gezelligheid geven je een cocooning gevoel. Dit is een bijzondere plek voor een boeiend gesprek met mijn gasten. Voor meer informatie over het onderwerp gesprekken verwijs ik naar de rubriek ‘Wellness van een andere orde‘ op mijn site. Ook trek ik mij hier regelmatig terug om bij kaarslicht even tot rust te komen en te mijmeren. En … om te schrijven.

Ik breide een vervolg aan dit bakhuisverhaal, nl. hoe ik als kind van 6 jaar de ambachtelijke manier van brood bakken in mijn ouderlijk huis ervoer. In dat verhaal geef ik ook tekst en uitleg over enkele foto’s en attributen die er staan. Het zijn herinneringen uit mijn jeugd. In dit bakhuisje komen ze opnieuw tot leven. En … het is pure nostalgie voor mij. Er staat o.a. een olielamp. Daarover vertel ik meer in het verhaal ‘Trouwen in de natuur/bakhuisje/olielamp‘.

Het volledige bakhuisverhaal kan je ter plaatse komen lezen. Ervaar de tijd van weleer. Kom helemaal tot rust!

Op de interieurfoto zie je een van onze gasten, Bert Van Lier, uit Nederland. Hij heeft de pint van mijn grootvader in de hand. Hij stuurde ons de foto op 16 augustus 2017. En op 22 april 2019 toonde zwangere Karen De Schutter de bakoven.

Op de andere foto geniet onze bompa Michel, de vader van Jos, van een kopje koffie. Hij is de tweede generatie in het familie(fruit)bedrijf. (Zie ook het verhaal Perenboom in het binnenhof. En meer over fruit … ) Nog elke dag bezoekt hij het bedrijf en rijdt hij door de boomgaard. Regelmatig steekt hij zelfs nog de handen uit de mouwen. Een hele dag thuis zitten is niet aan hem besteed. In november 2018 werd hij 88 jaar! Mooi hoe hij op zijn respectabele leeftijd nog kan genieten van het leven … en het werk.

Is je honger naar cultuurbeleving – op een boogscheut van ’t Wijngaardhof – nog niet gestild?  Bezoek dan zeker eens het Fruitbelevingscentrum in de stoomstroopfabriek in Borgloon (5 km). Daar wordt het hele stroop- én fruitverhaal tussen indrukwekkende en beschermde machinerie verteld. Ook boeiend voor kinderen! Meer info: zie Toerisme Borgloon.